Nog steeds de emblematische film van vandaag 2001: Een ruimte-odyssee verrast en fascineert de kijker. Het is ongelooflijk om te bedenken dat deze magie teruggaat tot 1968. Een film die absoluut niets te benijden heeft met de sciencefiction van onze tijd. Meesterlijk van begin tot eind en volgens velen de beste film die de cinema ons ooit heeft gegeven. Evolutie en intelligentie van machines en mensen HAL 9000 en Bowman… en een einde dat ons nog steeds sprakeloos maakt, zijn de elementen van een van de grootste cinematografische werken.
Weinig films overleven het verstrijken van de tijd zo goed, weinig speelfilms uit de jaren zestig hebben effecten die vandaag de dag nog steeds kunnen verrassen. 2001: Een ruimte-odyssee het biedt ons de meest uitgebreide temporele ellips aller tijden; van het gooien van een bot naar een ruimteschip, dit is hoe Stanley Kubrick de menselijke evolutie samenvat.
De film bevat vrijwel geen dialoog en is een puur visuele ervaring, begeleid door een soundtrack die niet beter gekozen had kunnen worden. Er zijn geen woorden nodig, de beelden spreken en de belangrijkste dilemma's van de mensheid worden gepresenteerd.
Het combineert wetenschap en mystiek, scepticisme en spiritualiteit en stelt de vooruitgang in vraag van technologie en menselijke intelligentie . Uitvindingen die destijds nog ondenkbaar waren worden gepresenteerd en zelfs een personage dat, ondanks dat het geen mens is, wel een mens is: HAL 9000.
Kortom, het is onmogelijk om in een paar regels samen te vatten wat het vertegenwoordigt 2001: Een ruimte-odyssee ; en niet alleen vanwege de grote bijdrage die hij leverde aan de cinema, maar ook vanwege de ervaring zelf. Dus
2001: A Space Odyssey de ervaring
We kunnen niet doen alsof het een escapistisch werk van puur entertainment is; het is een absoluut vernieuwende film die het effect van een ervaring op de kijker heeft. De regie is het werk van Kubrick en de schrijver Arthur C. Clark en werd tegelijkertijd gefilmd met het schrijven van de gelijknamige roman.
Spectaculair vanuit visueel oogpunt, laten we dat niet vergeten de soundtrack die verre van een emotioneel ornament wordt, wordt een fundamenteel onderdeel wat de film een solide filosofische basis geeft.
De film is gebaseerd op wetenschappelijke en evolutionair-filosofische vragen die mensen altijd hebben vergezeld. De gekozen soundtrack is grotendeels het werk van Richard Strauss.
De keuze van de noten is geen toeval: Zo sprak hij Zarathoestra symfonisch gedicht geïnspireerd op het gelijknamige werk van Friedrich Nietzsche waarin zijn idee van Superman of Superman. Dit idee van de Superman en dat van de eeuwige terugkeer worden de fundamentele pijlers waarop de film staat.
Velen van ons praten over evolutie, maar weinig over de toekomst. Als we aan evolutie denken, associëren we dit concept onmiddellijk met het idee dat we afstammen van apen, maar we denken zelden na over de toekomst van onze evolutie.
Toch als we kijken 2001: Een ruimte-odyssee we kunnen niet anders dan denken: wat als de weg naar evolutie nog lang was? Wat als we maar één stap zouden zijn in de richting van het bereiken van de Nietzscheaanse superman?
Kubrick gaat verder dan puur scepticisme door het idee van evolutie te combineren met dat van een meer ontwikkelde en daarom buitenaardse hogere intelligentie. Parallel aan het hoofdperceel ontwikkelt zich een ander verhaal met de HAL 9000-computer. Het brengt ons ertoe na te denken over de aard van onze vooruitgang en zorgt ervoor dat we twijfelen aan ons idee van mens-zijn.
Het hoofdperceel
Het wordt geassocieerd met evolutie. In eerste instantie observeren we een groep primaten die, dankzij het uiterlijk van een monoliet, erin slagen werktuigen te bouwen. We zijn getuige van de geboorte van de eerste mensen . Plotseling brengt een temporele ellips ons naar het moment waarop de mens erin slaagde de ruimte te veroveren.
De tweede monoliet is een symbool van de mens die klaar is om te evolueren, maar die om te evolueren zijn eigen creatie zal moeten vernietigen om te voorkomen dat hij wordt overtroffen: HAL 9000. De volgende monoliet neemt ons mee naar een nieuwe ruimtelijke en temporele dimensie om na te denken over het menselijk leven en het verstrijken van de tijd.
Ten slotte verschijnt de laatste monoliet in een scène die doet denken De schepping van Adam we zijn getuige van de dood van de mens en tegelijkertijd van de wedergeboorte in een nieuw wezen dat naar de aarde zal terugkeren : de eeuwige terugkeer en de superman.
De geschiedenis van HAL 9000
De schepping van de mens is perfectie, gereïncarneerd in de machine die in opstand komt tegen zijn schepper weet of hij gevoelens heeft toch heeft hij ze. Maar dan wat maakt ons mens?
Het karakter van HAL 9000
HAL 9000 is de hoeksteen van Discovery's missie naar Jupiter. De Discovery-astronauten kennen het ware doel van hun missie niet. HAL is geprogrammeerd om nooit een fout te maken: dat is zo gewoonweg perfect . Het heeft ook één doel: de missie voltooien en de aard ervan niet onthullen aan de passagiers van het ruimtevaartuig.
Aan boord van de Discovery lijkt alles in de gebruikelijke eentonigheid te verlopen, totdat na een gesprek tussen HAL en Bowman de eerste de laatste op de hoogte stelt van een probleem dat uiteindelijk vals alarm blijkt te zijn.
Hoe is het mogelijk dat een perfecte computer die geen fouten kan maken, ongelijk had? De astronauten verliezen het vertrouwen in HAL en zijn van plan hem los te koppelen. HAL kan ze niet horen, maar kan wel liplezen en zodra hij het plan van de astronauten ontdekt, begint hij een typisch menselijk gevoel te ervaren: angst .
Wat is er precies gebeurd? HAL 9000 is geprogrammeerd om geen fouten te maken, maar ook om de aard van de missie niet te onthullen. Bowmans reactie roept bij hem een vorm van onzekerheid op, een zekere angst dat de missie haar doel misschien niet zal bereiken.
HAL moet daarom beslissen of hij Bowman de waarheid vertelt om de missie niet in gevaar te brengen, of om het geheim te houden en het risico te lopen dat de missie mislukt. Hij wordt geconfronteerd met een dilemma waaruit moeilijk te ontsnappen is en hij doet een beroep op een absoluut menselijk instrument: de leugen.
Hier is HAL 9000 niet langer slechts een machine, hij is geobsedeerd door de missie en gedraagt zich irrationeel omdat hij lijdt. Hij is meester over zijn gedachten en gevoelens en is zich bewust van zijn bestaan.
Wanneer hij beseft dat de astronauten hem willen loskoppelen de meest menselijke angst van allemaal ontstaat in hem, dat wil zeggen de angst die verband houdt met het einde van zijn eigen bestaan. Kubrick anticipeerde op een van de gevaren van onze tijd: het moment waarop machines de mens zullen overwinnen en domineren.
2001 en de Odyssee van Homerus
Er zijn enkele parallellen tussen beide benadrukt 2001 en de Odyssee van Homerus vanaf de titel van de film waarin het woord odyssee voorkomt. Daarnaast vertoont het karakter van HAL 9000 overeenkomsten met de Cycloop Polyphemus . Cyclopen hebben een enkel oogkenmerk dat lijkt op het oog van HAL.
Polyphemus valt de metgezellen van Ulysses aan en doodt deze, maar uiteindelijk is het Ulysses die Polyphemus verslaat; en hij slaagt erin hem dronken te maken en hem te bedwelmen. HAL komt in opstand en maakt een einde aan het leven van de astronauten.
Uiteindelijk toch Bowman slaagt erin om HAL los te koppelen, die langzaam het bewustzijn verliest totdat hij sterft. Bowman is de enige overlevende die de status van superman bereikt.
We krijgen een diepgaande reflectie op de menselijke natuur en intelligentie aangeboden. De film en specifiek het einde is een reis naar de diepten van de mensheid. Vrijwel zonder woorden te gebruiken heeft Kubrick een film geproduceerd die een oneindig aantal filosofische vragen beantwoordt en ons een personage als HAL 9000 biedt. Ondanks dat hij geen menselijke vorm heeft, is hij buitengewoon menselijk.
Sorry Dave. Helaas kan ik dat niet.
-PAGINA 9000-
