Als we aan het oude Griekenland denken, komen er een oneindig aantal mannelijke namen in ons op: Plato, Aristoteles, Socrates, Epicurus, enz. Of het nu gaat om politiek, filosofie, wiskundige wetenschappen of literatuur, er zijn zeker weinig vrouwelijke namen die opvallen; en niet alleen in Griekenland, maar in de hele menselijke geschiedenis. Tussen al deze mannelijke namen is er één die straalt met zijn eigen licht: Sappho van Lesbos.
Sappho van Mytilene Sappho van Lesbos of in sommige gevallen gewoon Sappho... Er zijn veel namen voor een alleenstaande vrouw; een vrouw wier poëzie tot ons is gekomen in fragmenten die door haar tijd tot zwijgen zijn gebracht. We kennen nauwelijks gegevens over zijn leven; alles wat we over hem weten zijn slechts veronderstellingen die uit zijn verzen zijn afgeleid.
Sappho's poëzie is diep vrouwelijk, een wereld waaruit alles wat met het mannelijke universum te maken heeft, verbannen is. Kracht, onbeschoftheid en typisch mannelijke attitudes horen niet thuis in zijn verzen. Slechts een klein deel van haar productie is tot ons gekomen, maar de poëzie van Sappho is zo belangrijk dat ze zelfs zijn naam geeft aan een soort vers en vers: het Safische vers en de Safische hendecasyllable.
Homoseksualiteit, vrouwelijkheid, poëzie en stilte... Zijn poëzie blijft vandaag de dag nog steeds stil in de samenleving en in de klas. Er wordt nauwelijks over Sappho gesproken en haar verzen worden niet gelezen. Stilte markeerde de poëzie van deze vrouw wier leven nog steeds gehuld is in mysterie, het idyllische en het hypothetische; we weten heel weinig zeker.
Bij woede is niets handiger dan zwijgen.
-Sappho-
Sappho van Lesbos in zijn context
We zijn ons bewust van de belangrijke rol van Sappho in het oude Griekenland, aangezien zij op de lijst stond negen lyrische dichters . Dat wil zeggen, in de lijst van dichters die als referentiepunten worden beschouwd, auteurs die het bestuderen waard zijn en wier werk werd nagebootst. Haar invloed was zo groot dat Plato haar de tiende muze noemde.
Sappho bracht bijna haar hele bestaan door op het Griekse eiland Lesbos tussen de 7e en 6e eeuw voor Christus. Er wordt gezegd dat ze ook een korte periode op Sicilië heeft doorgebracht.
Ze komt uit een aristocratische familie en lijkt de oprichtster te zijn geweest van een school of vrouwenclub die bekend staat als Het Huis van de Muzen. Deze school werd bezocht door andere vrouwen aristocraten die zich voorbereidden op het huwelijk maar ook poëzie studeerden, maakten slingers etc.
Sommigen hebben een religieus element in Het Huis van de Muzen geïdentificeerd dat verband houdt met de cultus van de godin Aphrodite. De poëzie van Sappho is sterk verbonden met deze godheid en zo is het gedicht bij ons terechtgekomen Hymne aan Aphrodite . Deze school is in zekere zin vergelijkbaar met de Platonische Academie, maar stond alleen open voor vrouwen. Naast de huwelijksodes componeerden ze nog andere gedichten, studeerden ze dans, kunst, enz.
In tegenstelling tot andere kringen die jonge vrouwen voorbereidden op het huwelijk, werd op Sappho's school niet het moederschap gevierd, maar de liefde. Vrouwen werden niet simpelweg gedegradeerd tot voortplanting, maar probeerden dichter bij schoonheid te komen plezier van liefde . Dit alles komt tot uiting in zijn poëzie, in tegenstelling tot de mannelijke poëzie gewijd aan helden en oorlogen.
Zijn verzen
De poëzie van Sappho kenmerkt zich door perfectie, intiem en sentimenteel in duidelijk contrast met het mannelijke epos. In een gemilitariseerde samenleving verlost Sappho de liefde, alles wat vrouwelijk is, distantieert zich van de politiek en betrekt ons met grote sensualiteit.
Ook al is er in zijn verzen geen ruimte voor politiek, toch wordt aangenomen dat er een zekere politieke betrokkenheid in verborgen zit, met het oog op de aristocratie in tegenstelling tot de democratie (volgens de opvatting van die tijd, niet de huidige). Dit opstandige gedrag zou de reden kunnen zijn voor zijn ballingschap naar Sicilië.
In haar verzen merken we op dat Sappho relaties had met een aantal van haar studenten, maar ze vertelt ook over relaties met mannen en dat ze zelfs een dochter had. In tegenstelling tot wat er eeuwen later in die tijd zou gebeuren homoseksuele relaties ze waren niet onderworpen aan veroordeling. We kunnen Sappho als een revolutionair zien omdat ze afstand nam van wat de poëzie van die tijd dicteerde om trouw te blijven aan zichzelf met een intieme, erotische en gevoelige productie.
Sappho wijzigde het Eolische vers en was een voorloper van wat nu bekend staat als het Safische vers en het Safische vers. De Safische strofe bestaat uit vier regels: drie Safische hendecasyllables en een gewone vijfsyllabe. Volgens de Accademia della Crusca is het Safische vers: in de Griekse en Latijnse poëzie is het vers samengesteld uit elf lettergrepen, verdeeld in vijf strofen. Sappho bracht niet alleen een revolutie teweeg in de wereld van de poëzie, maar was ook een vernieuwer.
Met de komst van het christendom en vooral tijdens de middeleeuwen gingen veel van Sappho's verzen verloren, verbrand of verboden. Ondanks de opgelegde stilte overleefde Sappho en enkele postume auteurs zoals Petrarca, Lord Byron of Leopardi zorgden ervoor dat haar figuur niet in de vergetelheid raakte. Het is ook geen toeval dat Catullus Lesbia koos als naam voor zijn geliefde, waarmee duidelijk werd verwezen naar het eiland Lesbos.
Safische liefde
In zijn gedichten leren we over verschillende geliefden, maar degene die het vaakst voorkomt is Atti, aan wie hij verschillende verzen heeft opgedragen. Het gedicht Afscheid van Handelingen vertelt over het lijden van Sappho wanneer Atti wordt gedwongen met een man te trouwen. Deze liefde wordt beantwoord en beiden voelen pijn omdat ze uit elkaar moeten gaan. De liefde van Sappho is niet onwerkelijk, het is geen contemplatie zoals bij veel mannelijke auteurs gebeurt, maar is feitelijk verbonden met haar persoon.
In Hymne aan Aphrodite Sappho stelt een nieuwe revolutie voor: Het gaat over jaloezie van verlangen naar verdriet... Deze gevoelens werden in het oude Griekenland niet aangepakt en bleven het voorrecht van de goden. Voor de Grieken ligt de oorsprong van deze gevoelens niet aards.
Sappho gaat echter verder en laat het aardse met het goddelijke samensmelten. In haar gedichten smeekt ze Aphrodite om haar te helpen; ze is verliefd op een vrouw die haar niet eens ziet, klaagt en haar om hulp vraagt.
Als we het hebben over lesbische liefde of safische liefde, verwijzen we naar Sappho van Lesbos en daarmee naar het concept van liefde tussen twee vrouwen. Liefde was een van de hoekstenen van haar poëzie en ook de reden waarom ze het zwijgen werd opgelegd.
Het was een superieur individueel puur gevoel dat de meest beschaafde poëzie waardig was. In tegenstelling tot wat er in de daaropvolgende eeuwen zal worden gezegd Safnische liefde was niet laag, niet vulgair en ook niet puur seksueel, maar eerder verfijnd. De vrouwen in The House of Muses waren aristocratisch.
Sappho van Lesbos: een figuur gehuld in mysterie
Een figuur begiftigd met een diepgaande delicatesse en een eenvoudige taal die in staat is de grond met de kloof te vermengen, kon geen abrupt einde kennen. Zijn dood is gemythologiseerd en verwijderd van de realiteit. Ovidius en andere Griekse en Latijnse dichters verspreidden een valse legende over de dood van Sappho: verliefd op Phaone en in haar ongecontroleerde hartstocht pleegde ze zelfmoord door zichzelf vanaf een rots op het eiland Lefkada in zee te werpen.
Dit geïdealiseerde en romantische beeld contrasteert met een van Sappho's laatste gedichten die konden worden gereconstrueerd. Daarin vertelt ze over ouderdom en het verstrijken van de tijd, bevat ze een reflectie op de jeugd van haar leerlingen en het ouder worden van haar lichaam.
Sappho is zeker een figuur die het verdient om genoemd en gevierd te worden in plaats van tot zwijgen te worden gebracht ; ze verdient een rechtvaardiging als vrouw, aangezien ze er in de antieke wereld in slaagde te leven zoals ze wilde genieten van liefde, poëzie en het gezelschap van haar studenten.
…en ze hebben je knap geleid
snelle mussen boven de zwarte aarde
snel de vleugels uit de lucht bewegen
door de ether;
-Sappho-
